مترونیدازول

نام ژنریک
Metronidazole
شکل دارویی
موارد و مقدار مصرف

الف) آبسه آميبي کبد :

بزرگسالان: از راه خوراکي، مقدار 750-500 ميلي‌گرم سه بار در روز به مدت 10-5 روز مصرف مي‌ شود. يا 4/2 گرم خوراکي روزانه براي 1 تا 2 روز يا 500 ميلي گرم وريدي هر 6 ساعت براي 10 روز.

کودکان: مقدار mg/kg/day 50 -35، در سه مقدار منقسم، به مدت 10-7 روز مصرف مي‌ شود.

ب) آمبياز روده:

بزرگسالان: از راه خوراکي، مقدار 750 ميلي گرم سه بار در روز به مدت 10-5 روز مصرف مي‌ شود. اضافه کردن يدوکينول به ميزان 650 ميلي گرم سه بار در روز به مدت 20 روز، از راه خوراکي، توصيه مي‌ شود. يا 4/2 گرم خوراکي روزانه براي 1 تا 2 روز يا 500 ميلي گرم وريدي هر 6 ساعت براي 10 روز.

کودکان: مقدار mg/kg/day 50ـ30 در سه مقدار منقسم ، به مدت 10-5 روز مصرف مي‌ شود. درمان با مصرف يدوکينول خوراکي دنبال مي‌ شود. يا g/m2 3/1 خوراکي روزانه در سه دوز منقسم براي 5 تا 10 روز.

پ) تريکومونياز.

بزرگسالان: 375 ميلي گرم کپسول خوراکي دو بار در روز براي 7 روز يا 500 ميلي گرم قرص خوراکي دو بار در روز براي 7 روز، يا يک تک دوز 2 گرمي خوراکي يا منقسم در دو دوز که در همان روز مصرف مي‌ شود.

کودکان: mg/kg 15 خوراکي روزانه در سه دوز منقسم براي 7 تا 10 روز، يا mg/kg 40 خوراکي به صورت تک دوز. مقدار مصرف نبايد بيش از 2 گرم باشد.

نوزادان بزرگتر از 4 هفته: 10 تا 30 ميلي گرم/ كيلوگرم خوراکي روزانه براي 5 تا 8 روز.

ت) تريکومونياز مقاوم به درمان.

بزرگسالان (زنان): از راه خوراکي، مقدار 500 ميلي گرم دو بار در روز به مدت 7 روز مصرف مي‌ شود. در صورت تکرار شکست درمان، 2 گرم خوراکي روزانه براي 3 تا 5 روز يا (در صورت تکرار شکست درمان ) 2 تا 5/3 گرم خوراکي روزانه براي 3 تا 21 روز بر اساس تست حساسيت آزمايشگاهي.

ث) عفونتهاي باکتريايي ناشي از ميکروارگانيسمهاي بي هوازي.

بزرگسالان: جهت مصرف مقدار زياد، mg/kg 15 (تقريباَ يک گرم براي يک شخص داراي وزن 70 کيلوگرم ) طي يک ساعت انفوزيون وريدي مي‌ شود. مقدار نگهدارنده mg/kg 5/7 (تقريباَ 500 ميلي گرم براي يک شخص داراي وزن 70 کيلوگرم ) است که هر شش ساعت، از راه خوراکي يا تزريق وريدي، مصرف مي‌ شود. مصرف مقدار نگهدارنده بايد شش ساعت بعد از مصرف مقدار زياد شروع شود. حداکثر مقدار مصرف g/day 4 است. براي 7 روز تا 3 هفته ادامه داده شود.

ج) ژيارديا.

بزرگسالان: از راه خوراکي، مقدار 250 ميلي گرم سه بار در روز، به مدت پنج روز مصرف شود. يا دو گرم يک بار در روز براي 3 روز. در صورت همراهي با آميبياز، 750 ميلي گرم خوراکي سه بار در روز براي 5 تا 10 روز مصرف مي‌ شود.

کودکان: از راه خوراکي، مقدار mg/kg 5 سه بار در روز ، به مدت 5 تا 7 روز مصرف مي‌ شود.

چ) جلوگيري از عفونت بعد از عمل جراحي ناشي از آلودگي يا احتمال آن در جراحيهاي کولورکتال.

بزرگسالان: مقدار mg/kg 15 طي 60 ـ 30 دقيقه انفوزيون و تقريباَ يک ساعت قبل از جراحي کامل مي‌ گردد. سپس، طي 60 ـ 30 دقيقه mg/kg 5/7 ، شش و 12 ساعت بعد از مقدار اوليه، انفوزيون مي‌ شود.

اگر با نئومايسين يا کانامايسين خوراکي استفاده شود، 750 ميلي گرم خوراکي دو تا 3 بار در روز دو روز قبل از جراحي شروع مي‌ شود. يا 500 ميلي گرم تا 1 گرم وريدي 1 ساعت قبل از جراحي، به دنبال آن 500 ميلي گرم وريدي 8 و 16 ساعت پس از جراحي.

ح) واژينوز باکتريايي:

بزرگسالان: 500 ميلي گرم خوراکي دوبار در روز براي 7 روز يا 2 گرم خوراکي به صورت تک دوز يا 750 ميلي گرم (آهسته رهش ) خوراکي روزانه براي 7 روز. در دوران بارداري، 250 ميلي گرم سه بار در روز براي 7 روز يا 2 گرم خوراکي به صورت تک دوز استفاده مي‌ شود.

خ) بيماري التهابي لگن:

بزرگسالان: 500 ميلي گرم وريدي هر 12 ساعت به همراه افلوکساسين يا سيپروفلوکساسين وريدي و داکسي سايکلين وريدي يا خوراکي.

د) بيماري التهابي لگن (در بيماران سرپايي) :

بزرگسالان: 500 ميلي گرم خوراکي دوبار در روز براي 14 روز (به همراه 400 ميلي گرم افلوکساسين دو بار در روز).

ذ) عفونت با کلستريديوم ديفيسيل:

بزرگسالان: 750 ميلي گرم تا 2 گرم خوراکي روزانه در 3 تا 4 دوز منقسم براي 7 تا 14 روز يا 500 تا 750 ميلي گرم وريدي هر 6 تا 8 ساعت هنگامي که مصرف خوراکي ميسر نباشد.

ر) هليکوباکتر پيلوري در ارتباط با زخمهاي گوارشي:

بزرگسالان: 250 تا 500 ميلي گرم خوراکي 3 تا 4 بار در روز (به همراه داروهاي ديگر ). بر اساس رژيم استفاده شده 7 تا 14 روز ادامه پيدا مي‌ کند.

کودکان: 15 تا 20 ميلي گرم/كيلوگرم خوراکي روزانه در دو دوز منقسم براي 4 هفته (به همراه داروهاي ديگر).

ز) آميبياز ايجاد شده بوسيله دي انتاموبا فراژيليس:

کودکان: 250 ميلي گرم خوراکي سه بار در روز براي 7 روز.

ژ) عفونت انتاموبا پلکي:

بزرگسالان: 750 ميلي گرم خوراکي سه بار در روز براي 10 روز.

کودکان: 35 تا 50 ميلي گرم/كيلوگرم خوراکي روزانه در 3 دوز منقسم براي 5 روز.

س) دراکونکوليازيس ايجاد شده بوسيله دراکونکولوس مديننسيس (عفونت guinea worm).

بزرگسالان: 250 ميلي گرم خوراکي سه بار در روز برا ي 10 روز.

کودکان: 25 ميلي گرم/كيلوگرم روزانه خوراکي در سه دوز منقسم (تا 750 ميلي گرم روزانه ) براي 10 روز.

ش) بالانتيديازيس ايجاد شده بوسيله بالانتيديوم کلي.

بزرگسالان: 750 ميلي گرم خوراکي سه بار در روز برا ي 5 روز.

کودکان: 35 تا 50 ميلي گرم/كيلوگرم خوراکي روزانه در 3 دوز منقسم براي 5 روز.

ص) عفونت بلاستوسيستيس هومينيس علامت دار.

بزرگسالان: 750 ميلي گرم خوراکي سه بار در روز براي 10 روز.

بيماري کرون فعال:

بزرگسالان: 400 ميلي گرم خوراکي دوبار در روز. براي بيماري برگشت پذير پرينه، mg/kg 20 (1 تا 5/1 گرم) در سه تا 5 دوز منقسم روزانه.

ض) پروفيلاکسي در قربانيان تجاوز جنسي:

بزرگسالان: 2 گرم خوراکي با داروهاي ديگر.
موارد مصرف
مکانيسم اثر

اثر باکتري کش، آميب کش و تريکوموناکس: گروه نيترومترونيدازول در داخل ارگانيسم عفونت زا احيا شده و به از هم گسيختن رشته‌هاي DNA و مهار ساخت اسيدنوکلئيک و مرگ سلول منجر مي‌ شود. اين دارو در روده و خارج روده فعال است. مترونيدازول بر اکثر باکتريهاي بي هوازي و تک ياخته‌ها، از جمله باکتريوئيدفراژيليس، باکتريوئيد ملانينوژنيکوس، فوزوباکتريوم، ويلونلا، کلستريديوم، پپتوکوکوس، پپتواسترپتوکوکوس، آنتامباهيستوليتيکا، تريکوموناس واژيناليس، ژيارديالامبليا، و بالانتيديوم کلي، مؤثر است.

فارماکوکينتيک

جذب: حدود 80 درصد داروي خوراکي جذب مي‌ شود. غذا سرعت جذب را به تأخير مي‌ اندازد اما در مقدار جذب تأثيري ندارد.

پخش: در اکثر بافتها و مايعات بدن، از جمله مايع مغزي ـ نخاعي (CSF)، استخوان، صفرا، بزاق، مايعات جنبي و صفاقي، ترشحات مهبلي، مايع مني، مايع گوش مياني و آبسه‌هاي مغزي و کبدي انتشار مي‌ يابد. غلظت CSF در بيماران مبتلا به التهاب مننژ به غلظت سرمي نزديک مي‌ شود، ولي غلظت آن در بيماراني که التهاب مننژ ندارند، حدود 50 درصد غلظت سرمي مي‌ رسد. کمتر از 20 درصد به پروتئينهاي پلاسما پيوند مي‌ يابد. به راحتي از جفت عبور مي‌ کند.

متابوليسم: مترونيدازول به يک متابوليت فعال (2 ـ هيدورکسي متيل) و همچنين به متابوليتهاي ديگر متابوليزه مي‌ شود.

دفع: حدود 80 ـ 60 درصد دارو به صورت تغيير نيافته يا متابوليتهاي آن دفع مي‌ شود. حدود 20 درصد مترونيدازول به صورت تغيير نيافته از طريق ادرار دفع مي‌ شود. حدود 15ـ6 درصد دارو از طريق مدفوع دفع مي‌ شود. نيمه عمر مترونيدازول در بزرگسالان داراي کليه سالم 8ـ6 ساعت است.

در بيماران مبتلا به عيب کار کبد، ممکن است نيمه عمر دارو طولاني شود. اين دارو در شير ترشح مي‌ شود.
موارد منع مصرف
اثر بر آزمايشهاي تشخيصي

مترونيدازول ممکن است با آزمون تجزيه شيميايي تري گليسيريد و آمينوترانسفراز تداخل کند و به کاهش کاذب نتايج منجر شود. ممکن است شمارش WBC، پلاکت و نوتروفيل را کاهش دهد.
موارد قابل توجه

تداخل دارویی
عوارض جانبي

اعصاب مرکزي: سرگيجه، سردرد، آتاکسي، عدم تعادل، اغتشاش شعور، تحريک پذيري، افسردگي، ضعف، خستگي، بي خوابي، نوروپاتي محيطي، حملات تشنجي، تب، سنکوپ.

قلبي ـ عروقي: تغييرات EKG (پهن شدن موج T)، ادم (با مصرف تزريقي)، برافروختگي.

پوست: بثورات جلدي.

دستگاه گوارش: کرامپهاي شکمي، التهاب مخاط دهان، تهوع، استفراغ، بي اشتهايي، اسهال، يبوست، التهاب راست روده، خشکي دهان، ناراحتي اپيگاستر، طعم فلزي در دهان.

ادراري ـ تناسلي: تيره شدن رنگ ادرار، افزايش دفع ادرار، سوزش ادرار، التهاب مثانه، مقاربت دردناک، خشکي مهبل و فرج، کانديداي واژن.

خون: لکوپني گذار، نوتروپني، ترومبوستيوپني.

عضلاني ـ اسکلتي: درد مفصلي گذرا.

ساير عوارض: عفونت ثانويه باکتريايي و قارچي (بخصوص کانديدا ، التهاب زبان، زبان خز مانند)، کاهش ميل جنسي، ترومبوفلبيت پس از انفوزيون وريدي.

مسموميت و درمان

تظاهرات باليني: تهوع، استفراغ، آتاکسي، حملات تشنجي، نوروپاتي محيطي.

درمان: هيچ گونه پادزهري براي مترونيدازول شناخته نشده است. درمان حمايتي است. ديازپام يا فني توئين ممکن است براي کنترل حملات تشنجي به کار رود.
مکانیزم اثر
عوارض جانبي

اعصاب مرکزي: سرگيجه، سردرد، آتاکسي، عدم تعادل، اغتشاش شعور، تحريک پذيري، افسردگي، ضعف، خستگي، بي خوابي، نوروپاتي محيطي، حملات تشنجي، تب، سنکوپ.

قلبي ـ عروقي: تغييرات EKG (پهن شدن موج T)، ادم (با مصرف تزريقي)، برافروختگي.

پوست: بثورات جلدي.

دستگاه گوارش: کرامپهاي شکمي، التهاب مخاط دهان، تهوع، استفراغ، بي اشتهايي، اسهال، يبوست، التهاب راست روده، خشکي دهان، ناراحتي اپيگاستر، طعم فلزي در دهان.

ادراري ـ تناسلي: تيره شدن رنگ ادرار، افزايش دفع ادرار، سوزش ادرار، التهاب مثانه، مقاربت دردناک، خشکي مهبل و فرج، کانديداي واژن.

خون: لکوپني گذار، نوتروپني، ترومبوستيوپني.

عضلاني ـ اسکلتي: درد مفصلي گذرا.

ساير عوارض: عفونت ثانويه باکتريايي و قارچي (بخصوص کانديدا ، التهاب زبان، زبان خز مانند)، کاهش ميل جنسي، ترومبوفلبيت پس از انفوزيون وريدي.

مسموميت و درمان

تظاهرات باليني: تهوع، استفراغ، آتاکسي، حملات تشنجي، نوروپاتي محيطي.

درمان: هيچ گونه پادزهري براي مترونيدازول شناخته نشده است. درمان حمايتي است. ديازپام يا فني توئين ممکن است براي کنترل حملات تشنجي به کار رود.
فارماكوكینتیك
تداخل دارويي

مصرف همزمان با داروهاي خوراکي ضد انعقاد، زمان پروترومبين را طولاني مي‌ کند.

مصرف همزمان با الکل، فعاليت الکل دهيدروژناز را مهار کرده و موجب بروز واکنش شبه دي سولفيرام (تهوع، استفراغ، سردرد، کرامپ و برافروختگي) در بعضي از بيماران مي‌ شود. مصرف همزمان آنها توصيه نمي‌ شود.

مصرف همزمان با دي سولفيرام، بروز پسيکوز و اغتشاش شعور را تسريع مي‌ کند. از مصرف همزمان آنها بايد اجتناب کرد.

مصرف همزمان با باربيتوراتها و فني توئين ممکن است اثرات ضد ميکروبي مترونيدازول را به دليل افزايش متابوليسم آن کاهش دهد. بنابراين ، مقادير بيشتر مترونيدازول مورد نياز است.

مترونيدازول مي‌ تواند سميت ناشي از بوسولفان را افزايش دهد. از مصرف توام اجتناب شود.

مترونيدازول مي‌ تواند سطح ليتيوم را افزايش دهد. سطح ليتيوم چک شود.
سایر اطلاعات
طبقه‌بندي فارماكولوژيك: نيتروايميدازول.

طبقه‌بندي درماني: ضد باکتري، ضد تک باخته ، ضد آميب.

طبقه‌بندي مصرف در بارداري: رده B (در سه ماه اول بهتر است انتقال نشود).

اشكال دارويي:

Tablet: 250, 500 mg

Injection, Solution: 5 mg/ml, 100ml

Suspension: 125 mg/5ml (As Benzoate)

نکات قابل توصيه به بيمار

1ـ دارو ممکن است موجب احساس طعم فلزي در دهان و تغيير رنگ ادرار (قرمز ـ قهوه‌اي) شود.

2ـ براي کاهش تحريکات گوارشي، قرصها را با غذا مصرف کنيد. براي تسهيل بلع، مي‌ توان قرصها را خرد کرد.

3ـ براي جلوگيري از بروز واکنش شبه دي سولفيرام، از مصرف فرآورده‌هاي حاوي الکل در طول درمان و حداقل 48 ساعت بعد از آخرين مقدار مصرف خودداري کنيد.

4ـ اهميت کامل کردن دوره درمان براي بيماران توضيح داده شود.

5- داروي آهسته رهش با معده خالي مصرف شود.

6- بيماران در سن بارداري بايد بارداري مشکوک يا قطعي را به پزشک خود اطلاع دهند.

نکات قابل توصيه به بيماران مبتلا به آميبياز

1ـ تا سه ماه بعد از قطع درمان بايد مدفوع آزمايش شود تا از دفع آميب اطمينان حاصل گردد.

2ـ براي جلوگيري از عفونت مجدد، اصول بهداشت را کاملاَ رعايت کرده و دستها را بعد از اجابت مزاج و قبل از تهيه و صرف غذا بشوييد. در مورد خوردن غذاهاي خام و آلوده شدن غذا توسط حشرات احتياطهاي لازم را به عمل آوريد.

3ـ اعضاي خانواده بايد آزمايش و در صورت لزوم درمان شوند.

نکات قابل توصيه به بيماران مبتلا به تريکومونياز

1ـ اصول بهداشت را کاملاَ رعايت کنيد. (بويژه بهداشت و مراقبت perineal)

2ـ از آنجايي که تريکومونياز بدون علامت در مردان مي‌ تواند باعث آلودگي مجدد همسرانشان شود، همسر بيمار نيز بايد به طور همزمان درمان شود. در طي درمان، اجتناب از مقاربت جنسي يا استفاده از کاندوم توصيه مي‌ شود.

مصرف در كودكان: دفع دارو در نوزادان ممکن است آهسته تر از شيرخواران بزرگتر و کودکان باشد.

مصرف در شيردهي: شيردهي در دوران مصرف اين دارو بايد قطع شود.

مصرف در بارداري

در سه ماه اول بارداري از مصرف مترونيدازول خودداري شود.

در صورت تجويز براي تريکومونياز در دوران بارداري، استفاده از رژيم 7 روزه به رژيم تک دوز ارجح است.

ملاحظات اختصاصي

1ـ قبل از تجويز مترونيدازول، تريکومونياز بايد توسط اسمير تازه (خشک نشده) و آميبياز توسط کشت تأييد شود.

2ـ تزريق وريدي دارو به صورت انفوزيون آهسته انجام شود. چنانچه مترونيدازول همزمان با يک محلول وريدي ديگر مصرف مي‌ شود، هنگام انفوزيون مترونيدازول، تزريق محلول اوليه قطع گردد. از تزريق وريدي يک باره دارو خودداري شود.

3ـ بيماراني که از تزريق وريدي مترونيدازول استفاده مي‌ کنند، از نظر بروز کانديدياز مورد بررسي قرار گيرند.

4ـ در صورت درمان آميبياز، تعداد دفعات دفع و خصوصيات مدفوع بايد پيگيري شود. نمونه‌هاي مدفوع بلافاصله به آزمايشگاه فرستاده
شود آلودگي تنها به وسيله نمونه گرم (تازه ) آشکار مي‌ شود.

آزمون مدفوع بايد هر سه ماه انجام شود تا از دفع آميب اطمينان حاصل گردد.

5ـ در هر گرم مترونيدازول تزريقي 28 ميلي اکي والان سديم وجود دارد.

6- محلول مترونيدازول به جهت جلوگيري از رسوب کردن در يخچال قرار نگيرد.

7- دارو را در مدت 30 دقيقه تا 1 ساعت انفوزيون کنيد و به صورت تزريق مستقيم وريدي استفاده نشود.