متفورمین یک داروی ضد دیابت از دسته ی داروهای بی گوانیدی می باشد که با کاهش قند خون، بیماری دیابت نوع دوم را می تواند کنترل کند
نام ژنریک:
- متفورمین
- متفورمین هیدروکلراید
نام لاتین:
- Metformin HCl
نام تجاری:
- ®Glucophage
طبقه بندی مارتیندل:
- ضد دیابت
- مشتقات بیگوانید
طبقه بندی درمانی :
- هورمون ها و جایگزین های سنتزی
- داروهای ضد دیابت
- بیگوانیدها
طبقه بندی در بارداری:
- گروه B
اشکال دارویی:
- قرص روکش دار: 500 میلی گرم
- قرص E.R (ای آر): 500 و 1000 میلی گرم
- تولید کارخانجات مختلف داروسازی در ایران وجود دارد.
موارد مصرف، روش و دوزاژ:
- قرص متفورمین در دیابت تیپ دو، غیر وابسته به انسولین استفاده می شود:
ارتباط آن با انسولین:
انسولین هورمونی است که به صورت طبیعی در لوزالمعده تولید میشود. این دارو و به کنترل سطح قند خون (گلوکز) کمک میکند زمانی که بدن قادر به تولید کافی انسولین نبوده و یا انسولین ساخته شده در بدن کارایی مناسب را نداشته باشد،
بالغین:
زمان مصرف متفورمین 500 میلی گرم روزانه سه بار پس از غذا است. غالبا دوزاژ زیر 1500 میلی گرم روزانه پاسخ مطلوبی ایجاد نخواهد کرد.
مکانیسم اثر:
- متفورمین تولید کبدی و جذب روده ای گلوکز را کاهش داده و حساسیت بافتی به انسولین را بهبود می بخشد.
فارماکوکینتیک:
- اوج تاثیر متفورمین 2 تا 3 ساعت است و دفع ادراری دارد.
نکات با اهمیت:
- متفورمین انتخاب اول در کنترل دیابت نوع 2 می باشد. زیرا اثربخشی مناسبی دارد، عوارضی مانند هیپوگلایسمی ندارد و از نظر قیمت و هزینه نیز مناسب است.
- نهایتا تا 2500 میلی گرم در روز می توان از متفورمین استفاده کرد یعنی حداکثر دوز روزانه متفورمین 2500 میلی گرم است که در 2 تا 3 مرحله در روز تقسیم می شود.
- زمان مصرف متفورمین بعد از غذا است.
- متفورمین میتواند باعث کاهش جذب ویتامین B12، کاهش غلظت سرمی این ویتامین و بطور نادر باعث آنمی مگالوبلاستیک شود.
- متفورمین باعث کاهش جذب ویتامین B12 تا 30% بیماران، کاهش غلظت سرمی این ویتامین در 5-10% بیماران و به ندرت باعث آنمی مگالوبلاستیک میشود.
- یکی از نام های تجاری معروف متفورمین گلوکوفاژ است که متفورمین گلوکوفاژ در بازار دارویی موجود می باشد.
- واکنش مناسب درمانی به متفورمین به صورت کاهش نشانه های دیابت (هایپوگلایسمی و هایپرگلایسمی) و تنظیم قند خون ظاهر می گردد.
- مصرف اصلی متفورمین برای کنترل دیابت نوع دو است اما مصارف جانبی دیگری نیز دارد. متفورمین در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می شود. همچنین متفورمین برای لاغری و کاهش وزن نیز کاربرد دارد. متفورمین باعث لاغری می شود برعکس داروهای سولفونیل اوره مانند گلی بن کلامید که افزایش وزن می دهد. اما متفورمین و کاهش وزن تحت نظر پزشک مجاز می باشد.
- یکی از عوارض شایع متفورمین مشکلات گوارشی است.
- متفورمین در بیمارانی که مشکلات تنفسی و ریوی و مشکل قلبی دارند می تواند باعث ایجاد اسیدوزلاکتیک شود که در صورت بروز این مشکل بیمار سریعا بستری می شود.
- یکی از تداخلات دارویی مهم متفورمین با سایمتیدین است زیرا سایمتیدین می تواند باعث افزایش غلظت متفورمین تا 60 درصد شود.
- متفورمین در درمان تخمدان پلی کیستیک و موی زائد در بانوان نیز مصرف می شود.
- گلوکوفاژ – متفورمین هگزال – متوور و بروت از انواع خارجی این دارو هستند و انواع بسیار متنوعی در داخل تولید می شود
- متفورمین در بیمارن کلیوی و کبدی ممنوعیت مصرف دارد و در صورت وجود نقص کبدی و کلیوی قبل از مصرف متفورمین باید به پزشک اطلاع داده همچنین در بیمارانی که الکل مصرف می کنند مصرف متفورمین ممنوع است.
موارد منع مصرف:
- سابقه حساسیت شدید به دارو
- دیس ریتمی قلبی
- هایپوکسمی، هیپر کاپنه
- ترومبوز عروق محیطی
- بارداري يا اقدام به بارداري یا شیرده بودن
- سابقه ی مشکلات کلیوی، کبدی، تنفسی و حساسیت دارویی
موارد احتیاط:
- حساسیت شدید به متفورمین
- نارسایی قلبی و کبدی
- کمای دیابتیک
- کتواسیدوز
- هایپوکسی
- میوکاردیال انفکارکتوس
تداخلات دارویی:
در مصرف همزمان متفورمین با داروهای زیر نیاز به تنظیم دوز داروی متفورمین وجود دارد:
- کورتیکوستروئیدها
- بلاک کننده های کانال کلسیم
- استروژن ها
- کنتراسپتیوهای خوراکی
- INH
- اسید نیکوتینییک
- فنی توئین
- فنوتیازین ها
- تیازیدها
- دیورتیک ها
- داروهای هورمونی تیروئید
- الکل و فورزماید اثرات متفورمین را افزایش می دهند.
- در مصرف همزمان متفورمین با ضد انعقادهای خوراکی نیاز به تعدیل دوز متفورمین وجود دارد.
- در صورت مصرف مواد حاجب یددار (جهت عکس برداری) همزمان با متفورمین احتمال نارسایی کلیوی وجود دارد.
عوارض شایع:
- احساس طعم غیر طبیعی در دهان
- کاهش اشتها و درد شکمی ادامه دار
از جمله عوارض جانبی متفورمین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- GI: تهوع، استفراغ، اسهال، نفخ شکم، بی اشتهایی، طعم فلز در دهان
- Other: سردرد، ضعف، آنمی مگالوبلاستیک، اسیدوز لاکتیک، درماتیت، راش جلدی
مصرف در بارداری و شیردهی:
- متفورمین در بارداری جز گروه B می باشد. قرص متفورمین برای بارداری با احتیاط و تحت نظر متخصص و در صورت نیاز مصرف می شود.
- مصرف متفورمین در شیردهی توصیه نمی شود.
شرایط نگهداری دارو:
- متفورمین باید در ظرف در بسته، در محیط خشک و خنک و در دمای 15 تا 30 درجه نگهداری شود.